top of page
Foto van schrijverI Love Praag

De Praagse metro een metronetwerk met een rijke en bijzondere historie

De Metro is het meest gebruikte transportmiddel in de stad Praag. Met momenteel slechts drie lijnen behoort het ook nog eens tot één van de uitgebreidste netwerken binnen Europa. De drie lijnen kruisen elkaar midden in het centrum op de stations Müstek, Muzeum en Florenc en rijden van daaruit tot ver in de buitenwijken van de stad. De totale lengte van de drie metrolijnen in Praag is 54,7 kilometer. De metro komt in totaal langs 61 stations. Overdag rijdt de metro twaalf keer per uur wat in de spits uitgebreid wordt naar vierentwintig keer per uur. In de avond na acht uur komt er minimaal elke tien minuten een metro. Genoeg over het praktische want de geschiedenis is vinden wij veel interessanter.


Het ontstaan van de Praagse Metro

De metro van Praag bestaat pas sinds de jaren zeventig, maar geruime tijd ervoor waren er ideeën om ondergronds transport in de stad aan te leggen. Het eerste voorstel kwam van Ladislav Rot in 1898. Op dat moment werd er veel gebouwd in het centrum van Praag en toen de straten toch open lagen vond hij het verstandig direct te beginnen met het graven van tunnels voor ondergrondse treinen. Het plan werd van tafel geveegd door de gemeenteraad.


In 1926 werd opnieuw een voorstel gedaan voor een metro in de stad, deze keer door Vladimír List en Bohumil Belada. Ook dit idee werd niet uitgevoerd, maar vanaf dit moment kwamen er meer ideeën om het snelgroeiende transportprobleem in Praag op te lossen. In de jaren dertig en veertig werd er veel gediscussieerd en onderzocht en werden twee mogelijke oplossingen bedacht: een ondergrondse tram (een tram die in het centrum onder de grond gaat ook wel premetro genoemd) of een metro. Na de Tweede Wereldoorlog werd al het werk onderbroken vanwege de zwakke economische situatie van Tsjechië. Op dat moment waren de drie metrolijnen al bijna volledig uitgedacht.

Aan het begin van de jaren zestig werd het concept van de premetro geaccepteerd. Op negen augustus 1967 begon de bouw van de halte Hlavní nádraží onder het hoofdstation, maar nog in hetzelfde jaar werden de plannen grondig gewijzigd. Onder invloed van Sovjet-adviseurs besloot de Tsjechische regering toch een "echte" metro te laten bouwen.

Op negen mei 1974 begon het eerste deel van lijn C met het rijden van lijndiensten tussen de haltes Sokolovská (tegenwoordig hernoemd in Florenc) en Kačerov. De bouw van het metronetwerk ging snel verder daarna. In 1978 werd het eerste deel van lijn A geopend en lijn B in 1985. De driehoek in het centrum was nu compleet en sindsdien werden de lijnen steeds verder verlengd.

In 2008 zijn drie nieuwe haltes, Střížkov, Prosek, en Letňany geopend aan het noordoostelijke einde van lijn C. De bedoeling van deze uitbreiding is vooral het verbinden van de flats in Prosek met de binnenstad. In 2015 werd vervolgens lijn A met 4 haltes verlengd te weten Borislavka, Nadrazi Veleslavin (overstappunt op bus 119 naar het vliegveld), Petriny en Nemocnice Motol.


Wanneer je in Praag bent geweest en regelmatig met de metro hebt gereisd komt de volgende zin waarschijnlijk de eerste dagen in je droom voorbij: "Ukončete prosím výstup a nástup, dveře se zavírají."

Het betekent: "Gelieve stoppen met uit- en instappen, de deuren gaan sluiten!”.

Wateroverlast Tijdens het hoogwater in Centraal-Europa in 2002, toen de Moldau en de Elbe op veel plaatsen overstroomden, had het metronetwerk van Praag flinke overlast. Grote delen van het net, waaronder minstens zeventien haltes, werden beschadigd. Op twee plaatsen brak het water door muren heen.

Na het hoogwater waren delen van het metronet voor meerdere maanden niet beschikbaar. Vooral de stations in de binnenstad waren niet meer bruikbaar. Gevolg was dat het overvolle verkeer boven de grond veel hinder ondervond. Langzamerhand werd het metronet weer in gebruik genomen. De reparatie van de beschadigde roltrappen was een moeilijke opgave. Pas twee en een halve maand na het hoogwater konden de eerste haltes weer geopend worden.

Op lijn B duurden de reparatiewerken het langst. Pas op dertig maart 2003 werden alle haltes op deze lijn weer in gebruik genomen. De totale kosten van de reparaties van de door het hoogwater veroorzaakte schade worden op 6,9 miljard kroon (ongeveer 230 miljoen euro) gesteld. De Tsjechische staat heeft daarvan 2,8 miljard betaald, 2,4 miljard werd door de Europese Investeringsbank betaald, 1 miljard door verzekeringen en 700 miljoen door het openbaarvervoerbedrijf.

Diepste punt van Europa

Helaas ligt niet het diepste punt van Europa in Praag want dat ligt in Moskou. Je vindt in Praag echter wel het diepste punt van de Europese unie. Metrostation Náměstí Míru ligt ruim 53 meter onder de grond en is daarmee officieel het diepste punt van de Europese unie. Om bij de perrons te komen daal je een 87 meter lange roltrap af, dit duurt ongeveer 2,5 minuut. Kijk beneden maar eens naar boven, erg indrukwekkend.

Vroeger was je iets sneller beneden want toen hadden alle stations in Praag nog zogenoemde Sovjet roltrappen die een stuk sneller waren. Helaas waren deze roltrappen vanwege de snelheid ook een stuk gevaarlijker en daarom zijn deze roltrappen vanuit Europese regelgeving niet meer toegestaan. Wanneer er ook maar een klein mankement is aan één van de roltrappen worden ze daarom dan ook direct vervangen. Momenteel vind je nog oude roltrappen op o.a. de volgende stations: Florenc en Zelivskeho. Wanneer je eens een ritje met de roltrap in Zelivskeho wilt maken kun je daar dan meteen de kunst aan de muur bewonderen. Lees dit artikel helemaal tot aan beneden want daar vind je een uitgebreide reportage over de kunstwerken in de verschillende metrostations.


Communisme Op 22 februari 1990 werden de namen van Veertien Praagse haltes gewijzigd. Deze namen refereerden veelal aan het communistische tijdperk en de communistische ideologie en werden veranderd in politiek neutrale namen. De naam van halte Leninova, genoemd naar Lenin, werd bijvoorbeeld veranderd in Dejvická, maar ook de halte Kosmonautů ontsnapte hier niet aan en werd hernoemd naar Háje.

  1. Leninova nu Dejvicka (lijn A)

  2. Moskevska nu Andel (lijn B)

  3. Slovenskeho narodniho povstani nu Hurka (lijn B)

  4. Švermova nu Jinonice (lijn B)

  5. Unoroveho vitezstvi nu Nove Butovice (lijn B)

  6. Dukelská nu Nové Butovice (lijn B)

  7. Budovutelu nu Chodov (lijn C)

  8. Kosmonautu nu Haje (lijn C)

  9. Sokolovska nu Florenc (lijn C)

  10. Fučíkova nu Nadrazi Holesovice (lijn C)

  11. Druzby nu Opatov (lijn C)

  12. Mladeznicka nu Pankrac (lijn C)

  13. Primatora Vacka nu Roztyly (lijn C)

  14. Gottwaldova nu Vysehrad (lijn C)

Metrostations die hun naam dankte aan helden uit het communisme

Leninova, Gottwaldova, Fučíkova en Švermova waren vernoemd naar belangrijke mensen binnen het communistische regime.


1. Leninova nu Dejvicka metrostation

De naam van het metrostation Leninova verwees naar de Leninova-straat (nu Evropaska) die vernoemd was naar Lenin, stichter van de Sovjet-unie en voormalige president. In 1917 greep hij de macht en zette de tsaar af. Rusland werd een socialistische republiek en landbouwgronden, bedrijven en fabrieken werden staatseigendom. Dit leidde echter tot teruglopende productie en al snel wijzigde Lenin zijn beleid. Een deel van het staatseigendom werd weer privébezit. Hij stierf in 1924. Zijn opvolger Stalin geloofde in dezelfde ideologie. 2. Gottwaldova nu Vyšehrad metrostation

Het metrostation Gottwaldova was vernoemd naar de Klement Gottwald-brug, die tegenwoordig de Nuselský-brug heet. Klement Gottwald was van 1945 tot 1953 leider van de Communistische Partij in Tsjecho-Slowakije. Als ras-stalinist nationaliseerde hij de industrie en introduceerde collectieve landbouw en dwong Tsjecho-Slowakije tot een Sovjet- en stalinistisch regeringsmodel. De Communistische partij kwam in plaats van de staat. Politieke zuiveringen begonnen in 1950 en resulteerde in executies van ongeveer 180 partijfunctionarissen, waaronder de eerste secretaris van de partij, Gottwalds rivaal Rudolf Slánský. Gottwald was op 9 maart 1953 aanwezig op de begrafenis van Joseph Stalin, maar vatte kou, kreeg daarna longontsteking en vijf dagen later kwam hij te overlijden.


3. Fučíkova nu Nádraží Holešovice metrostation

Het Fučíkova metrostation is vernoemd naar Julius Fučík (1903 -1943), journalist en actief lid van de Tsjechoslowaakse Communistische Partij. Toen de Nazi's Tsjecho-Slowakije in 1939 bezetten dook hij onder, werd in 1941 lid van het verboden centrale comité van de Communistische Partij , en werd vervolgens gearresteerd door de Nazi's. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij: Reportáž psaná na oprátce (rapportage geschreven onder de galg). In 1943 werd hij ter dood veroordeeld en opgehangen. Het boek van Fučík beschreef een betere, communistische toekomst vol hoop. Daarom zag de Communistische Partij zijn werk als geschikt propagandamateriaal en het werd verplichte lectuur voor schoolkinderen vanaf 10 jaar. Fučík werd een ideologisch symbool van het regime maar men ging voorbij aan het feit dat hij zich had verzet zich tegen de Gestapo, het leven van talloze Tsjechoslowaken redde en terwijl hij in de gevangenis zat, de gruwelijke praktijken van de Gestapo aan de kaak stelde.


4. Švermova nu Jinonice metrostation

Švermova verwijst naar Jan Šverma (1901-1944), verzetsstrijder, journalist en bevriend met Klement Gottwald. Ook de huidige Štefánik brug was enige tijd naar hem vernoemd. Hij was de hoofdredacteur van Rudé Právo, de officiele spreekbuis van de KSČ (Komunistická strana Československa), de Tsjechoslowaakse Communistische Partij.


5. Primatora Vacka nu Roztyly metrostation

Primatora Vacka (Burgemeester Vacek) is vernoemd naar Václav Vacek (1877-1960), schrijver, politicus en burgemeester van Praag. Hij was een van de oprichters van de Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije in 1921. Metrostations die hun naam dankte aan communistische idealen


1. Druzby (nu Opatov) betekent vriendschap, kameraadschap maar dan wel met een beladen betekenis. Het was iets soortgelijks als corvee dat tijdens het communisme verplicht was als verbroedering met je kameraden. Het woord družba kan nog meer associaties oproepen. De jeugd moest vroeger op het land werken als sociale dienstverlening, bijvoorbeeld bij de hopoogst voor bier, družba na chmeli. Het is een woord dat ze in Tsjechië tegenwoordig proberen te mijden vanwege deze geschiedenis.


2. Mladeznicka (nu Pankrac) betekent jeugd en was vernoemd naar de communistische jeugdbeweging voor onderwijs en recreatie met een politieke insteek.


3. Kosmonautu (nu Haje) betekent ruimtevaarder en was vernoemd naar het Russische ruimtevaartprogramma.


4. Budovutelu (nu Chodov), budovatel heeft als betekenis bouwer, na 1948 kreeg het de betekenis van opbouwer van het socialisme.


Metrostations die hun naam dankte aan veldslagen en opstanden


1. Slovenské národní povstání nu Hůrka was vernoemd naar de Slowaakse Nationale Opstand in 1944, een gewapende opstand van de Slowaakse verzetsbeweging tegen Duitse bezetting van Slowaaks grondgebied.


2. Dukelská nu Nové Butovice was vernoemd naar de slag bij de Duklapas in de Karpaten in september en oktober 1944, een offensief tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. De slag kostte in totaal het leven aan 300.000 soldaten waarvan 17.000 Tsjechoslowaken.


3. Sokolovská nu Florenc was vernoemd naar de Slag bij Sokolovo in de Oekraïne welke plaats vond in maart 1943. Het Tsjechoslowaakse leger vocht samen met het Rode Leger en vertraagde de opmars van het Duitse leger.


Metrostation Anděl vroeger Moskevská dankte zijn naam aan een gebouw

Moskevská nu Anděl dankte zijn naam aan het feit dat architecten en ingenieurs van de Sovjet-unie de metro ontwierpen en bouwden. Om de vriendschapsbanden aan te halen, hadden het Praagse en Moskouse metronetwerk beide een station vernoemd naar Praag. Het Praagse station is omgedoopt tot Anděl maar Moskou hield de naam Пражская, Prazhskaya in stand. Toen in april 2020 het standbeeld van Sovjet maarschalk Ivan Konev op náměstí Interbrigády in Prague 6 werd verwijderd, dreigde Moskou de naam van het metrostation Prazhskaya te wijzigen. Dit is echter tot dusver niet gebeurd.

Konev speelde een rol bij het bevrijden van de stad Praag van de nazi-troepen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar zijn betrokkenheid bij de bouw van de Berlijnse Muur, het onderdrukken van de opstand in Boedapest van 1956 en de Praagse Lente in 1968 stelden hem in een ander daglicht: van bevrijder tot beul.

De nieuwe naam, Anděl, is een verwijzing naar Dům U Zlatého Anděla (het huis met de gouden engel) aan de Nádražní straat (vlakbij het Novy Smichov winkelcentrum) uit het midden van de negentiende eeuw. De gevel van het gebouw was versierd met een engel in een gescheurde mantel en met een palmtak in zijn hand. Op de begane grond van het huis waren verschillende winkels, zoals dameskleding, een drogisterij, boekhandel, drukkerij en een buffet met gebak en koffie.

In 1980 werd de hele huizenrij opgeblazen in verband met de aanleg van de metro. De engel is bewaard gebleven en ligt nu in de opslag van het Museum van de hoofdstad Praag. Op de plaats van het opgeblazen Dům U Zlatého anděla gebouw staat nu Zlatý Anděl, een in het oogspringend gebouw vrijwel geheel uit glas gebouwd en gefinancieerd door ING.

Bij de zuidingang Na Knizeci (busstationzijde) van het metrostation Anděl vind je in de stationshal een kunstwerk aan de muur ter nagedachtenis aan het communisme. Het kunstwerk werd bij de val van het communisme weggehaald maar na protest werd het snel weer terug gehangen. Het kunstwerk herinnert aan de vriendschapsband tussen Praag en Moskou.



Namen van metrostations die uiteindelijk nooit gebruikt zijn

  • Metrostion Hradčanská (lijn A) opende in 1978 en had als geplande naam Obránců Míru, verdedigers van de vrede, maar kreeg een naam op basis van de topografische ligging. Hrad betekent in het Tsjechisch namelijk kasteel en verwijst naar de vlakbij gelegen Praagse Burcht.

  • Nové Butovice (lijn B) opende in 1988 en had de naam Vítězného února (zegevierend februari) moeten hebben. Dit zou verwijzen naar de februari-overwinning ook bekend als Praagse Coup in 1948 toen de communisten de macht grepen in Tsjechoslowakije. Maar wegens het tanende succes van het regime werd gekozen voor een minder provocerende wel communistische naam Dukelská.

  • Invalidovna (lijn B) opende in 1990 en stond gepland als Hakenova, een verwijzing naar Josef Haken, voorzitter van de Communistische Partij.

  • Českomoravská (lijn B), opende in 1990 en stond gepland als Zápotockého, vernoemd naar Antonín Zápotocký opvolger van Klement Gottwald, de president van Tsjechoslowakije van 1948 tot 1957.

  • Kobylisy (lijn C) zou Rudé Armády , het Rode Leger hebben geheten.

Praag de stad van het vergeten

De Tsjechische schrijver Milan Kundera (1929), sinds 1975 persona non grata in zijn geboorteland, woont in Frankrijk en schreef altijd over de stad Praag, een stad die hij nooit kon vergeten. In zijn boeken benadrukte hij de steeds-veranderende identiteit van de stad.


Hij noemt Praag 'stad van het vergeten'. En dat is precies wat er met de communistische erfenis van de metrostations gebeurde. De naamsverandering van de stations wiste het verleden maar bracht ook iets positiefs. De communistische namen waren bedoeld ter verheerlijking van het communisme en niet om duidelijk aan te geven op welke locatie een metrostation lag.

De naam Staroměstská toont duidelijk dat dit metrostation in de Oude Stad , Staré Město, is. Maar Fučíkova zegt niets over de locatie. De nieuwe post-communistische naam nádraží Holešovice, treinstation Holešovice is wel duidelijk. Švermova zou overal in Praag kunnen zijn. De huidige naam Jinonice laat zien in welk district het ligt. Traject tussen I.P. Pavlova en Vyšehrad

Tussen de stations I.P. Pavlova en Vyšehrad hangt het traject onder de Nusle brug, een brug van de doorgaande autoweg over een lagergelegen woonwijk. Een bijzonder staaltje werk want het was in de tijd van de aanleg een echt prestige project. Ze moesten uiteraard zeker zijn dat de boel niet zou instorten en met een grote hoeveelheid zware tanks werd de brug getest. Ook werd er getest met vrachtwagens volgeladen met 3000 ton zand en grond. De brug doorstond de testen en dus rijdt de metro nog steeds door een bovengrondse tunnel.


Kleuren van de muurpanelen

De stations gelegen tussen Hradčanská en Flora zijn identiek wat het ontwerp betreft. De muren zijn bekleed met een herhaling van holle en bolle vormen. Alleen de kleurstelling verschilt van station tot station. De kleuren zijn niet willekeurig gekozen maar reflecteren de plaats waarnaar de stations zijn vernoemd.

  • Het goud van Hradčanská symboliseert de Praagse Burcht.

  • Het groen van Malostranská vertegenwoordigt de omliggende Koninklijke Tuinen.


  • Het bloedrood van Staroměstská verwijst naar de moorden op 27 Tsjechische edelen tijdens de Opstand van 1621.


  • Het bruin van Muzeum staat voor de versterkte muren die hier ooit stonden.


  • Het blauw van Náměstí Míru (Vredesplein) is de kleur van de vrede.


  • Het paarsrood van Flora verwijst naar de wijngaarden van Vinohrady.

De metro als schuilkelder

De metro dient ook als schuilkelder tijdens bijvoorbeeld grote rampen. Bijna alle stations aan lijn A (groene lijn) en enkele aan lijn B (gele lijn) zijn voorzien van zware deuren waarmee ze de stations en de tunnels hermetisch kunnen afsluiten. De stations tezamen bieden een schuilmogelijkheid voor ruim 300000 personen. De stations die diep genoeg liggen en waar er geschuild kan worden herken je aan de ronding in de muren. In stations met rechte muren kan er niet geschuild worden. Station Klarov een Praags mysterie

Het station van Klarov bevindt zich tussen de Praagse Burcht en de Straka Academie, de zetel van de regering. De vraag is of Klarov een metrostation of een schuilkelder? De ingang van Klarov is recht tegenover de Straka Academie en afgesloten door een stalen deur waarachter twee schachten, met trappen, en waarschijnlijk oorspronkelijk bedoeld als roltrap naar de stationshal. Niemand heeft et antwoord op de vraag waarom dit station is gebouwd of waarvoor het werd gebruikt. Het werd gebouwd tussen 1952 en 1959, toen het land nog onder communistisch bewind stond. Het huidige metronet bestond toen nog alleen op papier en werd een project dat vanaf 1965 moest worden uitgevoerd. De tekeningen en de plattegrond van het station zijn in het stadsarchief als geclassificeerd gemarkeerd. De metrostations soms net een museum



Veel metrostations zijn versierd met kunst aan de muur. Zoals eerder al genoemd hangt er in Metrostation Andel een kustwerk ter nagedachtenis van het communistische tijdperk aan de muur. Verder vindt je bij station Müstek een middeleeuwse brug. Dit was een ontdekking tijdens de bouw van het station in 1970. De overblijfselen van de brug zijn ingemetseld in een muur van het station.


Karlovo Namesti (Karelsplein) station herbergt ook enkele kunstwerken. In de ene centrale hal vindt je een grote muurschildering van mozaïek die het leven en de tijden uitbeeldt van Karel IV, koning van Bohemen en keizer van het Heilige Romeinse Rijk. Hij stichtte de Karelsuniversiteit, plande stadsvernieuwing en bouwde de wijk Nove Mesto. In de andere centrale hal vind je een grote graffiti muurschildering.



Bij Malostranska vind je een goudkleurige sleutel en zon op het entreegebouw.



Bij Skalka vind je een mozaïeken muurschildering op de muur achter de pilaren.



Bij Zelivskeho vind je twee muurschilderingen in mozaïekstijl.





0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven

Jan Neruda

Comentários


bottom of page